Ondanks dat Almere een jonge stad is, is er veel geschiedenis te vinden in de bodem. Archeologen hebben sporen gevonden van prehistorische bewoners en scheepswrakken. Van de Tweede Wereldoorlog zijn er vliegtuigwrakken terug te vinden.
Archeologen hebben op zo’n 90 plekken sporen gevonden van prehistorische bewoners. Voor het grootste deel komen deze sporen uit de Steentijd, ongeveer 9.000 jaar voor Christus. De sporen zijn van onder meer jagers en verzamelaars die leefden langs de rivier de Eem, die hier toen stroomde.
Daarnaast vinden we veel scheepswrakken uit de tijd dat Almere nog de Zuiderzee was. Deze ruim 25 onderzochte schepen komen uit de late Middeleeuwen tot het begin van de 20e eeuw. Ook de Tweede Wereldoorlog heeft zijn sporen achtergelaten in Almere. Zo zijn er Amerikaanse, Engelse en Duitse vliegtuigwrakken terug te vinden in wat vroeger de IJsselmeerbodem was.
Ex-stadsarcheoloog Willem-Jan Hogestijn over archeologie in Almere:
De scheepswrakken zijn van de laatste 500 jaar, toen Almere Zuiderzee was. Soms zijn de wrakken nog te combineren met historische details over de schipper, de bemanning of zijn familie. Vrachtschepen, vissersboten, modderschouwen en handelsschepen voeren en zonken op de Zuiderzee. De IJsselmeerpolders vormen een uniek scheepskerkhof in West-Europa. Want nergens anders is zo'n grote hoeveelheid scheepswrakken uit zo'n lange periode in zo’n goede staat op het land te bestuderen.
Het bewaren van scheepswrakken was niet altijd de gewoonte. Veel wrakken in Flevoland zijn direct na de inpoldering opgegraven. Maar een kwart van het bekende aantal schepen is in de bodem bewaard gebleven. Alle andere (ruim 300) zijn, soms na onderzoek, geruimd. Pas sinds de jaren 80 is het beleid meer gericht op behoud van archeologische waarden. Dat betekent dat in plaats van helemaal opgraven ervoor gekozen wordt de scheepswrakken op de vindplaats te bewaren - en misschien in de toekomst te onderzoeken.
Een scheepswrak dat op het droge ligt, vergaat snel. Een wrak blijft het beste bewaard door het nat te houden, bijvoorbeeld door het onder de grondwaterspiegel ‘in te kuilen’. Aan de buitenkant is daarna hoogstens een kleine heuvel te zien, vlak langs een weg of fietspad. Sommige vindplaatsen worden aangegeven met een kunstwerk.
Je kunt trouwens ook een scheepswrak bovengronds bekijken: bij Batavialand in Lelystad kun je een opgegraven scheepswrak van een ventjager uit ongeveer 1710 bekijken.
Een aantal wrakken kon niet goed op de vindplaats worden bewaard. Ze verhuisden naar het scheepswrakkerkhof (buitendepot) bij de Nijkerkerbrug in Zeewolde. Op dit ‘kerkhof’ is de waterstand hoog genoeg en blijft het hout van de wrakken nat. Daardoor kan er geen zuurstof bij en gaat het hout veel minder snel rotten. Hier ligt de nu beroemde kogge uit Almere Stad, samen met 6 andere belangrijke wrakken.
De vliegtuigwrakken die we hier vinden komen uit de laatste helft van de vorige eeuw. Allemaal militaire vliegtuigen uit de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) en de Koude Oorlog (1943-1992). Vooral van de geallieerden, maar er zijn ook een paar Duitse vliegtuigwrakken bij. De gemeente Almere brengt de wrakken in kaart en is lid van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland (AWN). Zij ondersteunt de Werkgroep ‘Ongeland’.
De Bergingsdienst van Defensie heeft alle vliegtuigwrakken binnen de dijken geruimd. Binnen de grenzen van de gemeente Almere lagen er 5. In sommige gevallen zijn alleen delen geruimd. De vliegtuigwrakken die buiten de dijk liggen, zijn waarschijnlijk ook op die plek neergestort. We denken dat er nog zeker 5 vliegtuigwrakken in het Almeerse deel van het Gooi- en IJmeer liggen. Soms zijn de wrakken te combineren met historische gegevens over de piloot, de bemanning of hun familie.
In 2020 is het wrak van de Short Stirling BK716 uit het Markermeer gehaald. Lees meer over dit vliegtuig, haar bemanning, en het bergingsproces op almere.nl/shortstirling.
De bodem van Almere geeft steeds meer eeuwenoude archeologische schatten prijs. De dingen die we vinden in de bodem van de polder vertellen verhalen van vroeger, maar vertellen ons ook wie we nu zijn. Er wonen nu ruim 200.000 mensen in Almere, maar het is niet voor het eerst dat er mensen in dit gebied wonen. Uit de archeologische vondsten blijkt dat hier duizenden jaren geleden ook al mensen leefden.
Het is wettelijk verplicht archeologisch onderzoek te doen als je gaat bouwen. Archeologische vindplaatsen die we willen bewaren voegen we in het groen van de wijk. Ook mag je er niet graven of heien. Er zijn heel wat van die plekken in de stad.
Bewoners van Almere hebben aangegeven dat je die vindplaatsen moet kunnen herkennen. Ook vinden ze dat je iets van het verhaal moet meekrijgen. Het allermooiste is als die plekken centraal staan in de wijk en gebruikt worden door de bewoners die eromheen wonen.
Lees meer op de pagina over de ingerichte vindplaatsen van Almere.
