Link opent een vergroting van de afbeeldingMensen willen wonen, werken en verblijven in een duurzame omgeving. Een omgeving met kwaliteit, waarvan de architectuur en stedenbouw herkenbaar en aanwijsbaar zijn. Een omgeving waarmee men zich identificeert en verbonden voelt. Voor een geliefde wijk nemen mensen meer verantwoordelijkheid. Het is immers hun wijk. Dit geldt ook voor natuur en agrarische gebieden, zeker in Almere waar het groenblauwe raamwerk een belangrijke relatie heeft met de stad.
Kwaliteit van architectuur en stedenbouw zorgt voor een duurzame stad, waar mensen en bedrijven in willen blijven wonen en investeren. Hoe mensen de stedelijke omgeving en gebouwen waarderen en welke kansen het biedt, bepalen de waarde van de stad. Een investering in een wijk of gebouw heeft een gunstige invloed op de rest van de omgeving.
Kwaliteit heeft een aanzuigende werking. Een mooi voorbeeld hiervoor is het oude Amsterdam dat voor een groot deel ontwikkeld is door particulieren. Men startte met het creëren van kwaliteit. Vaak was dat een park. Wie wil er nou niet aan een park wonen? Rondom het park kwamen woningen. Vaak van hoge kwaliteit. Hieromheen ontwikkelden zich de rest van de wijken. Deze burgers en ondernemers richtten een commissie op om erop toe te zien dat de huizen en later de nieuwe buren voldeden aan vooraf bepaalde verwachtingen. Zo bleef de kwaliteit van de buurt op peil door erop toe te zien op zijn schoonheid en de waardevastheid van hun bezit. Men noemde dat de schoonheidscommissie, wat we nu kennen als welstandcommissie. Je zou kunnen zeggen je huis is net zo veel waard als zijn omgeving. Makelaars zeggen niet voor niks altijd: locatie, locatie, locatie. Een villa aan een park heeft een andere waarde dan exact dezelfde villa naast een drukke weg.
Almere is met een bepaalde visie gebouwd, over hoe men daar ging wonen en werken. Zorgvuldig ontworpen en een duidelijk product van zijn tijd. Maar de tijd staat niet stil. Er wordt veel gebouwd. De commissie welstand en erfgoed is een van de instrumenten om de plannen te beoordelen. Zo draagt ze bij aan de leefbaarheid van de stad en zijn omgeving. Waardes blijven op die manier behouden en worden soms zelfs verbeterd.
Almere is een relatief nieuwe stad. In de jaren 70 gesticht om met name de bevolking van Amsterdam, Utrecht en het Gooi meer ruimte te bieden, met ook sociale woningbouw. Niet rondom een park, marktplein kerk of handelskade, zoals veel steden zijn ontstaan, maar in een nieuw groen landschap, met ruimte voor woonkwaliteit. Voor burgers en natuur. Gecreëerd vanuit waardes, experimenten en een duidelijke visie op woningbouw. Van in eerste instantie grootschalige woningbouw naar een meer individuele en exclusievere invulling, tot een geheel door initiatiefnemers zelf gecreëerde omgeving.
Nu na zo’n 50 jaar zijn veel gebouwen in Almere toe aan een opknapbeurt, herbestemming of vervanging. De stad groeit daarnaast in hoog tempo. Hoogbouw in centrumgebieden, in parken, en langs infrastructuur. En nieuwe gebieden blijven ontwikkeld worden. Er ontstaat een nieuw Almere, een gelaagde stad, met een drang om dingen compleet anders te doen. De uitgangspunten waarmee destijds de eerste gebieden van Almere zijn gemaakt, lijken in veel opzichten niet meer van deze tijd. Gebouwen ogen verouderd en voldoen niet meer. Er wordt anders geleefd en gewerkt. Veel gebouwen zijn afgeschreven en hebben hun waarde verloren. In cultuurhistorisch opzicht hebben deze gebouwen echter soms wel een waarde van betekenis. Ze dragen bij aan de gelaagdheid van de stad, waar de tijdsfases en hun kwaliteiten leesbaar zijn. Dergelijke processen hebben alle historische steden doorlopen.
Het behoud van de kwaliteiten van weleer en het ruimte geven aan nieuwe ontwikkelingen, maakt Almere een volwassen stad. Het erfgoed van Almere is overal: in gebouwen, in buurten, ruimtelijke structuur en omliggende groengebieden. Maar ook is het van belang te kijken wat voor de toekomst nodig is: wat kan er beter en wat vraagt deze tijd. Maar wie vertelt dit verhaal van Almere? Waar is de visie over Almere? Waar ligt zijn geschiedenis en toekomst?
De commissie beoordeelt alle plannen voor de hoofdinfrastructuur, het groenblauwe raamwerk en het centrum. Hierbij oordeelt zij over nieuwe en aanpassingen in de infrastructuur, ingrepen in het landschap, stedelijke ontwikkelingen en de bebouwde omgeving, van woonblokken, kantoren tot individuele huizen tot reclame. Duidelijke stedenbouwkundige randvoorwaarden en samenwerking met de gemeentelijke stedenbouwkundige, en de ambitie van opdrachtgevers en kundigheid van hun architecten zijn hierbij van belang.
De commissie welstand en erfgoed heeft de welstandsnota als instrument om bouwplannen te beoordelen. In de nota staan een aantal zaken duidelijk omschreven: voor welke gebieden een welstandstoets geldt, wat de welstandseisen zijn voor reclameobjecten en hoe omgegaan wordt met excessen. Echter niet waar de kwaliteiten en erfgoed van Almere liggen en waar de uitganspunten voor de toekomst zijn. Onder de omgevingswet van 2022 zal de commissie in de gestalte van een gemeentelijke adviescommissie nog steeds haar bestaande taken blijven vervullen. De vooroverleggen krijgen in de nieuwe Omgevingswet een formelere plaats, en dus zal samenwerking en overleg met alle partijen belangrijker worden. We roepen dan ook actief op om in de komende periode de banden aan te halen met gemeente, politiek, burgers en ontwikkelaars. Alleen samen kunnen we bepalen wat Almere voor ons betekent. Waar liggen de kwaliteiten en kansen voor de toekomst?
Peer Glandorff
