Elk jaar zijn 200.000 volwassenen en 119.000 kinderen slachtoffer van huiselijk geweld. Dat is 1 kind per klas. Elke 10 dagen overlijdt een vrouw als gevolg van huiselijk geweld. En in de helft van de gezinnen die bij Veilig Thuis worden aangemeld komt na 1,5 jaar nog steeds ernstig geweld voor. Huiselijk geweld is dan ook een van de grootste problemen in onze samenleving. En dat geldt ook voor Flevoland.
In januari 2019 zijn we in Flevoland gestart met Geweld hoort nergens thuis. Een landelijk programma met eigen regionale accenten, zodat het aansluit bij wat er in Flevoland nodig is. Flevoland heeft de afgelopen jaren volop gepionierd en heel hard gewerkt om de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling sterker te maken. Verbinding tussen mensen, organisaties en thema’s staan hierin centraal.
In een reeks interviews vertellen wij meer over het programma.
Froukje de Jonge, wethouder Almere
Geweld hoort nergens thuis, zeker niet in je eigen huis, waar je veilig moet zijn en je je veilig moet voelen om jezelf te kunnen zijn en je te ontwikkelen. Veel mensen hebben thuis niet zo’n veilige omgeving. De materiële en immateriële schade die dit veroorzaakt is groot.
Het nationale meerjarenprogramma ‘Geweld hoort nergens thuis’ heeft de opdracht om huiselijk geweld en kindermishandeling terug te dringen, de schade ervan te beperken en de vicieuze cirkel van geweld te doorbreken. We moeten met elkaar een veilig netwerk vormen rondom slachtoffers, (potentiële) daders en hun sociale omgeving.
Wethouder Froukje de Jonge werkt en woont in Almere. Zowel hier als nationaal staat de aanpak van huiselijk geweld hoog op de agenda. “Veel mensen spreken zich hier tegen uit. Ik ben er trots op dat in heel de wereld dit onderwerp de aandacht krijgt die het verdient. De zichtbaarheid waar slachtoffers zich kunnen melden kan nog beter. Vandaar dat ik Geweld hoort nergens thuis ook extra belangrijk vind. We hebben met Geweld hoort nergens thuis tien speerpunten opgepakt in Flevoland waar we trots op mogen zijn, van meer aandacht voor trauma en het versterken van het lokale veld tot meer bewustzijn rond ouderenmishandeling, het zit er allemaal in.”
“Geweld, onder meer tegen vrouwen en meisjes, speelt in alle landen, in alle gemeenten en door alle lagen van de bevolking heen. In Nederland krijgt maar liefst 45 procent van de vrouwen te maken met geweld in haar leven. Ook in Almere speelt dit; van straatintimidatie tot geweld achter de voordeur en van seksuele intimidatie op de werkvloer tot cybergeweld. Als gemeente proberen we te doen wat we kunnen om dit geweld te bestrijden, maar dat kunnen we niet alleen, daar hebben we elkaar bij nodig.”
Nu hebben ze nog meer de samenwerking met partners opgezocht. “In 2022 staat landelijk in de samenwerking met partners en stakeholders het thema preventie centraal. Daarbij draait het om het voorkomen van geweld door medestander te zijn in de strijd. Het staat in het teken van wat mensen in hun eigen omgeving kunnen doen om geweld tegen te gaan. Iedereen kan onderdeel zijn van de oplossing; individuen, professionals, organisaties, bedrijven en overheden. Ook mannen en jongens worden nadrukkelijk uitgenodigd om betrokken te zijn, want geweld tegen vrouwen is geen vrouwenprobleem. Iedereen wordt opgeroepen op medestander in de strijd tegen geweld te worden.”
Ze vindt het belangrijk dat we als overheid opkomen voor iedereen. “(Seksueel) geweld tegen vrouwen is onacceptabel. Iedereen moet zich vrij kunnen voelen om te zijn wie ze willen zijn en om zich te kleden zoals ze zich willen kleden. Niemand mag je intimideren. Het is een grondrecht om te leven in een veilige maatschappij. Die maken wij samen. Spreek je daarom uit als je geweld ervaart of bij een ander ziet.”
Trijntje, projectleider Geweld hoort nergens thuis
Geweld hoort nergens thuis is een landelijk programma vanuit de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Justitie en Veiligheid. Het programma, dat begin 2019 is gestart en eind 2022 is afgesloten, is op regionaal niveau uitgevoerd. “Op die manier hebben we veel kunnen bereiken, samen met onze partners en alle Flevolandse gemeenten, omdat het past bij wat er in Flevoland nodig is. Ik ben er trots op om dit met jullie te kunnen delen via deze mooie overzichtstentoonstelling!”
De 3 actielijnen zijn:
Trijntje is projectleider Geweld hoort nergens thuis (GHNT) in Flevoland. “Aan elke actielijn zijn speerpunten verbonden. Het was aan de regio zelf om te bepalen welke daarvan voor de eigen regio het belangrijkst zijn. Flevoland heeft de afgelopen 4 jaar samen met gemeenten, ketenpartners en ervaringsdeskundigen hard gewerkt aan 10 speerpunten. Zoals het versterken van het lokale veld en Veilig Thuis, bespreekbaar maken van geweld, versterken van de opvang, Multidisciplinaire Aanpak (MDA++), trauma-aanpak, aanpak van plegers en meer aandacht voor ouderenmishandeling, kwetsbare kinderen, complexe scheidingen en mensenhandel.”
Huiselijk geweld stopt niet vanzelf. Dat blijkt uit alle onderzoeken en uit de dagelijkse praktijk. Het is ook heel dichtbij: elk jaar krijgen 200.000 volwassenen in Nederland te maken met huiselijk geweld en worden tussen de 90.000 en 127.000 kinderen mishandeld. “Dat zijn gigantische aantallen; bij kindermishandeling gemiddeld 1 kind per klas. Dit betekent dat de kans heel groot is dat je als inwoner van Almere of als collega in de gemeente iemand in je eigen omgeving hebt die slachtoffer is van huiselijk geweld. Of dat er in de klas van je kinderen een kind zit dat thuis mishandeld wordt. Misschien maak je het zelf wel mee.”
“De aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling stopt niet als het programma Geweld hoort nergens thuis eindigt. Want huiselijk geweld stopt ook niet, dus voortdurende aandacht blijft nodig. Er ligt een nieuwe regiovisie Huiselijk geweld en kindermishandeling klaar. Daarin staan de resultaten van GHNT en de nieuwe aandachtspunten. Ook gaat Flevoland actief verder met het Toekomstscenario Kind en Gezinsbescherming, waarin veel speerpunten van het project weer terugkomen. Ik draag het stokje met een gerust hart over.”
We hebben de afgelopen vier jaar veel bereikt binnen GHNT. Zowel in Almere als in andere gemeenten en bij de ketenpartners. In deze mooie tentoonstelling wordt aan een aantal onderwerpen extra aandacht besteed en die interviews spreken voor zich, daar heb ik niets meer aan toe te voegen!”
Channa, projectleider Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming Flevoland
“Een moment van (opr)echte verbinding, een scherpe vraag, een suggestie of een grap kunnen al het verschil maken. Soms is zo’n blijk van steun, begrip en perspectief net een kantelpunt voor iemand die steeds dieper in de problemen raakt.”
Channa is managing consultant bij BMC, een adviesbureau voor de publieke sector. Sinds maart 2022 is ze projectleider van de proeftuin Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming Flevoland. “Flevoland is nu 1 van de 11 proeftuinen in het landelijke programma. Het Toekomstscenario richt zich op een betere aanpak van onveiligheid achter de voordeur: de situatie met oog voor het hele gezin/huishouden verbeteren, samen met de kinderen en volwassenen om wie het gaat, transparant en met bescherming van hun rechten. Professionals moeten meer als netwerk dan als keten gaan werken, met vaste gezichten voor het gezin. Door betere samenwerking en een goede analyse moeten mensen sneller de juiste hulp krijgen.”
Channa was landelijk projectleider Trauma en Ieder kind geïnformeerd voor Geweld Hoort Nergens Thuis (GHNT). “Ik ben trots op de tools die we gemaakt hebben met en voor professionals om trauma beter te herkennen en mensen met trauma te helpen. En dat we een gids hebben gemaakt die gemeenten en scholen helpt om kinderen hulp en kennis over hun rechten, steun en vaardigheden aan te bieden. Uiteindelijk gaat het om wat mensen ermee doen en eraan hebben.” Het was goed dat er in elke regio een GHNT projectleider was die verbeteracties kon aanjagen en binnen en buiten de regio kon verbinden. Ook benadrukte GHNT het belang van integrale sturing, zorg en veiligheid samen.
De borging van wat bereikt is, is heel belangrijk, zowel landelijk als regionaal, vindt ze. “In Flevoland is er een sterke regiovisie, waarin voortgebouwd wordt op wat GHNT heeft opgeleverd. Natuurlijk verschilt het per omgeving wat er nodig is, maar een gezamenlijke basis, taal die iedereen begrijpt en doen wat werkt breder toepassen is raadzaam.” Ze vindt dat ook preventie meer aandacht verdient. “We kunnen veel leed voorkomen door mensen die het moeilijk hebben, zelf, in hun relatie of hun ouderrol, laagdrempeliger en beter te steunen. Dat draagt bij aan optimale ontwikkelkansen voor kinderen en het bespaart ook veel geld.”
"Mijn drijfveer is dat mensen sneller de hulp krijgen die ze nodig hebben. Met zoveel kwaliteit en gedrevenheid zou dat echt beter kunnen. Daarvoor zijn een bredere blik, een betere analyse, menselijkheid en samenwerking nodig. Ook gun ik professionals dat zij de passie die ze voor hun werk hebben, blijven voelen en dat ze genoeg collega’s hebben met wie ze prettig en effectief kunnen samenwerken. Niet alleen binnen hun organisatie of veiligheidsorganisaties, maar ook met de (volwassenen) GGZ, schuldhulpverlening, onderwijs en jeugdgezondheidszorg."
Professionals, managers, bestuurders, beleidsmakers, projectleiders kunnen vanuit hun kennis en ervaring bijdragen. Ook als het niet je dagelijks werk is kun je van onschatbare waarde zijn voor mensen die onveiligheid meemaken. Door te luisteren, te vragen, te steunen, vanuit betrokkenheid en verbinding te confronteren, iemand even te ontlasten, vertrouwen te geven dat het anders kan of samen hulp erbij te halen. Doe je mee?
Stephanie, interventiespecialist en casusregisseur bij de Blijf Groep
“Niet iedereen kiest waar hij of zij word geboren. Zo geloof ik ook dat niemand kiest voor geweld. Geweld is nooit een oplossing of goed te praten. We kunnen wel beter leren begrijpen waardoor geweld komt. En daarna ondersteunen en aanleren van andere interventies, inzichten of gedrag.”
Stephanie werkt voor de Blijf Groep als interventiespecialist in het Zorg en Veiligheidshuis bij het MDA++ overleg. “Hier bespreken we complexe zaken, proberen we zorg en straf op elkaar af te stemmen om zo bij te dragen aan het stoppen van huiselijk geweld.” Daarnaast werkt ze aan casusregie in gezinnen met complexe problemen op meerdere levensgebieden. “Samen met ketenpartners proberen we deze gezinnen te ondersteunen en een goed plan van aanpak te maken, om het huiselijk geweld te stoppen en een veilige leefomgeving te creëren voor alle gezinsleden.”
Binnen haar eigen netwerk heeft ze gezien wat huiselijk geweld doet met mensen. En hoe dit lang daarna nog van invloed kan zijn op de omgeving, die er soms niet eens direct bij betrokken was. “Ik ben als student voor het eerst gaan werken in een Blijf van mijn Lijfhuis. Hier zag ik naast het verdriet en de angst ook de veerkracht van volwassen en kinderen. Wij leerden steeds meer en gingen langzaam systeemgericht werken. Familieleden, geweldplegers, buren en professionals: iedereen werd betrokken voor het herstellen van veiligheid en het aanpakken van trauma.”
Ze is op meerdere dingen trots. “De Drakentemmers vind ik een geweldig initiatief, waarbij de professional niet wordt vergeten. Kennisoverdracht is hierbij een belangrijk punt. En, ook voor professionals, om goed inzicht te krijgen in wat ervaringen uit het verleden nog van invloed hebben op cliënten hun toekomst, toekomstige relaties en die van de kinderen. De inzet van collega’s en ketenpartners was niet altijd even vanzelfsprekend, vanwege corona en werkdruk. Ik hoop dat we dit vast kunnen houden. Het begint bij samenwerken: als het niet goed gaat, dan praten we er over en proberen we het weer. Altijd met hetzelfde doel voor ogen, namelijk het beste voor de cliënten.”
“Huiselijk geweld is een niet op zich zelf staand probleem; vaak spelen er heel veel factoren mee. Soms zelfs factoren waar cliënten zelf geen invloed op uit kunnen oefenen. Het project Geweld hoort nergens thuis heeft de aandacht getrokken en ervoor gezorgd dat veel meer professionals de samenwerking opzoeken. Ze was ook zelf betrokken bij het project Outreachend en Betrokken. “Na een huisverbod van tien dagen is de problematiek nog niet opgelost. Dit is pas het begin, het begin van een soms lastige weg op weg naar herstel. Samen met de Reclassering Nederland zijn we aan de slag gegaan met de zorg daarna. Met vallen en opstaan zijn we gezamenlijk met onze cliënten aan de slag gegaan. Het blijft een uitdaging om in vrijwillig contact elkaar te blijven vinden. Ik heb het hierbij ook over de professional en de client. Waar liggen de interesses en de krachten. Hoe gebruik je elkaars kennis. Vaak na een intensief ingrijpen zoals een huisverbod zijn cliënten ook blij weer bij elkaar te zijn en hebben ze goede hoop voor de toekomst. Om op dat moment naast de client gaan staan en de cirkel van geweld blijvend te doorbreken is belangrijk. Dit blijft ook na het project onze aandacht hebben.”
Esmeralda (mama in de opvang), ervaringsdeskundige vrouwenopvang
“Ik geloof erin dat ervaringsdeskundigen een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Slachtoffers kampen vaak met angst en schaamte, ook voor hulpverlening. Een ervaringsdeskundige kan hierin het verschil maken. Je kunt nog zoveel diploma’s hebben en een groot inlevingsvermogen; eigen ervaring is een pré.”
Esmeralda werkt als ervaringsdeskundige in de vrouwenopvang en volgt daarvoor diverse trainingen. Ze schreef onder meer ‘Mijn geweldige leven’. Tijdens de eerste lockdown begon ze met het blog ‘Mama in de opvang’. Daarin schrijft ze over haar ervaringen met huiselijk geweld, het leven in de opvang en haar nieuwe toekomst. “Ik breng het cliëntperspectief in bij een mooi project 'Schouders Eronder'. Ook zit ik in de Flevolandse ervaringspool die naar aanleiding van het landelijk actieprogramma Geweld hoort nergens thuis is gestart. Verder ben ik moeder van drie kinderen en hou ik me ook graag bezig met onze wijk, dus zit ik sinds kort ook in het buurtcomité.”
De Blijf Groep vroeg in 2021 of ze een bijdrage wilde leveren aan het programma Geweld hoort nergens thuis door haar ervaringen met huiselijk geweld en kindermishandeling te delen. “Dat wilde ik graag en ik heb mezelf toen aangemeld voor de ervaringspool. Daarin zitten inwoners uit Flevoland die ook te maken hebben gehad met huiselijk geweld en kindermishandeling.”
Vanuit de ervaringspool proberen ze meer inwoners te werven die ervaring hebben met huiselijk geweld. “Dit is nog best wel lastig. Ik denk dat de meeste slachtoffers niet beseffen hoe waardevol hun ervaringen zijn. Want herkenning geeft erkenning. Het is essentieel dat slachtoffers erkenning krijgen voor wat hen is aangedaan.”
Ze is er trots op dat ze in Almere een nieuwe start mocht maken. “‘Almere voor iedereen’ is wat ik echt in mijn hart voel. Verder ben ik trots dat ik dankzij vrijwilligers (Soroptimistclub Almere) een presentatie mocht geven in het provinciehuis van Flevoland tijdens de afsluiting van de campagne Orange the World. Hiermee heb ik mijn dankbaarheid kunnen tonen, maar ook een bijdrage kunnen leveren aan de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling.”
Haar drive komt vanuit haar eigen verleden, maar ook door haar ervaringen tijdens haar verblijf in de vrouwenopvang. “Daar heb ik heel veel vrouwen kunnen helpen door alleen een luisterend oor te bieden of mijn eigen ervaringen te delen. Delen= Helen. Het is mijn roeping geworden om andere vrouwen te inspireren om ook de stap naar vrijheid te maken. Soms gaan vrouwen toch weer terug naar hun onveilige situatie. Dit heeft verschillende redenen. Daarom is het mijn missie om mee te werken aan verbeteringen om te voorkomen dat vrouwen teruggaan. Ketenpartners zouden nog veel meer een beroep moeten kunnen doen op een ervaringsdeskundige. Samen bereik je meer!
Yaëla , Veilig Thuis Flevoland
“Ik merk helaas nog te vaak dat organisaties naar elkaar blijven wijzen en er soms veel tijd verloren gaat aan het uitzoeken wie de regie moet en kan pakken. Ook zie ik de wachtlijsten als een groot probleem. Onveiligheid in gezinnen doorbreken is al niet makkelijk, maar met wachtlijsten wordt het nóg moeilijker!”
Yaëla werkt als procesbegeleider bij Veilig Thuis Flevoland en ondersteunt daarmee de maatschappelijk werkers. Ze richt zich op de veiligheid van het hele gezin en verzorgt de basistraining voor nieuwe medewerkers. “Daarnaast ben ik organisator van de Meldcodetour door Flevoland. Het doel van de tour is om binnen een jaar zoveel mogelijk professionals voor te lichten over huiselijk geweld, kindermishandeling, de Meldcode en de werkwijze van Veilig Thuis. Wij hopen dat professionals hierdoor Veilig Thuis beter weten te vinden. En dat we samen eerder onveilige thuissituaties signaleren en stoppen.”
“Door het project Geweld hoort nergens thuis zijn wij ons als professionals heel bewust van het belang om meer met elkaar samen te werken bij het doorbreken van onveiligheid in gezinnen. Bijvoorbeeld door de tour die ik vanuit Veilig Thuis met de gemeenten organiseer. Iedere professional die ik spreek, heeft passie voor het werk en maakt zich graag hard voor de veiligheid van gezinnen. Maar soms weten mensen gewoon niet hoe! Dat is ook niet zo gek met al de verschillende hulpverlenende instanties in onze regio, de soms ingewikkelde afspraken en de privacywetgeving. Door hen te informeren over wat Veilig Thuis kan doen, wat zij zelf kunnen doen en ze te motiveren Veilig Thuis te bellen voor advies over melden, hopen wij ze meer kennis, handvatten en zekerheid te geven.”
“Verder is Veilig Thuis mede dankzij GHNT constant in ontwikkeling. Er is aandacht voor de effectiviteit en kwaliteit van ons werk, de samenwerking met onze partners en klantvriendelijkheid. Ik vind dit heel positief, omdat ons werk vergaande gevolgen kan hebben voor gezinnen. De maatschappij verandert; het is goed om te blijven kijken of de werkwijze nog past.”
Ze is trots op wat ze met de tour tot nu toe al hebben bereikt. “Los van de positieve reacties van professionals, merken wij namelijk ook dat zij ons na de tour vaker bellen voor advies. Het is nog wat te vroeg om te roepen dat de tour effectief is op lange termijn, maar dat professionals Veilig Thuis nu al beter weten te vinden is al fantastisch!”
Anneke, coördinator Stop Huiselijk Geweld.nu
“Tijdens een congres over huiselijk geweld vergeleek een slachtoffer van huiselijk geweld haar situatie als leven in een brandend huis. Elke dag brandt de vlam, soms laag en dan weer hoog, maar altijd is er de hitte van onveiligheid. Dat was voor mij de drive om mij in te zetten voor mensen die in een situatie van huiselijk geweld zitten.”
Anneke is coördinator bij Stop Huiselijk Geweld.nu. Met het project ‘Ouderencheck: signaleren en handelen bij ouderenmishandeling in de beroepspraktijk’ wil ze ouderenmishandeling bij professionals en vrijwilligers onder de aandacht brengen. “Ouderenmishandeling was landelijk én in Flevoland nog een ondergeschoven kindje. Het is een combinatie van schaamte bij de ouderen zelf, gebrek aan kennis over ouderenmishandeling en handelingsverlegenheid bij mensen die ouderen in de thuisomgeving zien. Denk aan wijkverpleegkundigen, mantelzorgers, praktijkondersteuners, vrijwilligers en ambulancepersoneel.”
Met dit project vergroten ze de kennis en verminderen die handelingsverlegenheid. In de training staat de manier waarop je de signalen van ouderenmishandeling herkent centraal, evenals hoe je het gesprek aan kunt gaan.
“Ik gun de oudere een leven zonder zorgen van een eventuele mishandeling.” De training is ontwikkeld door Stop Huiselijk Geweld.nu (onderdeel van de Zorggroep Oude en Nieuwe Land), Blijf Groep, Veilig Thuis en de GGD, met ondersteuning vanuit het programma Geweld hoort nergens thuis. Naast de training voor professionals is er ook een verkorte training voor vrijwilligers en een Train de Trainersprogramma, waarbij organisaties na een eerste gezamenlijke training het trainingsprogramma daarna zelf kunnen uitvoeren voor hun eigen personeel.
Ze is er trots op dat ze al veel organisaties in Flevoland hebben weten te bereiken. “Ze zien de urgentie om ouderenmishandeling op de kaart te zetten.” Het afgelopen jaar is er ook een netwerk aandachtfunctionarissen ouderenmishandeling Flevoland opgezet, waarbij ze leren van elkaars kennis en kunde. “We blijven plannen maken om dit onderwerp in Flevoland levend te houden. Volgend jaar willen we kijken wat organisaties nodig hebben om hier aandacht aan te blijven besteden en hoe we lokale allianties in Flevoland op kunnen richten om financiële uitbuiting tegen te gaan.”
Anneke is blij met de steun vanuit het programma Geweld hoort nergens thuis en gemeenten in Flevoland. “Gemeenten staan open voor ideeën en initiatieven en steunen dit ook. Hierdoor krijg ik de ruimte op het onderwerp nog meer op de kaart te zetten in Flevoland.”
“Ik wil dat er meer bewustwording rond dit onderwerp komt. En uitstralen dat het belangrijk is om door te gaan en niet op te geven, ook al is het complex. Om dit onderwerp aan te pakken hebben we elkaar nodig, we kunnen dit niet alleen. Want een ding is zeker: ouderenmishandeling stopt nooit vanzelf.”
Ernst, docent Sterrenschool De Ruimte
“De aanpak van kindermishandeling op de Sterrenschool De Ruimte is de reden dat ik voor deze school heb gekozen. Ik sta inmiddels zo’n 30 jaar voor de klas. Rond 20 november, de Internationale Dag van de Rechten van het Kind, besteedde ik altijd aandacht aan dit onderwerp. Maar dat was dan eenmalig. Door mee te doen met het lespakket van Team Kim binnen Geweld hoort nergens thuis is dat veranderd.”
In 2019 kwam Ernst als leerkracht van groep 7 en 8 in dienst van Sterrenschool De Ruimte in Almere. In dat jaar werden scholen wettelijk verplicht om te werken met de ‘Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling’. Zijn betrokkenheid komt voort uit het feit dat hij ervaringsdeskundige is: “Ik heb zelf thuis als kind te maken gehad met huiselijk geweld. Dus ik weet welke impact het heeft.” Daarom was hij 20 jaar bestuurslid van de Janusz Korczak Stichting. Die maakt zich sterk voor de rechten van het kind.
Voor een goed gebruik van de Meldcode is het ‘Handelingskader Kindermishandeling en huiselijk geweld’ een onmisbaar instrument. “Het handelingskader is onze leidraad. We hebben het uitgebreid met het team besproken en we raadplegen het regelmatig. Ook onze directeur en het College van Bestuur zijn er goed van op de hoogte. Dat is belangrijk, omdat zij het beleid moeten dragen en eindverantwoordelijk zijn. Ik ben het directe aanspreekpunt voor het team en werk nauw samen met onze intern begeleider om dit onderwerp op school verder vorm en inhoud te geven.”
Wie op school serieus met het onderwerp kindermishandeling aan de slag wil gaan, doet er volgens hem goed aan om zo veel mogelijk partners te vinden om mee samen te werken. “Dan heb je het in ons geval over de wijkagent, de gemeente Almere, Stichting Veilig Thuis, Lot’s Foundation, Jeugdzorg en het Meldpunt Kindermishandeling. En Team Kim: dertien ervaringsdeskundigen die door voorlichting en aan de hand van lespakketten proberen kindermishandeling terug te dringen.”
Maar met het creëren van zo’n groot en deskundig netwerk ben je er nog niet. “De grootste hobbel bij het agenderen van dit onderwerp is dat het zo’n taboe is. Terwijl de veiligheid van de kinderen in de gemiddelde schoolgids van elke willekeurige school altijd hoog in het vaandel staat. Gaat dat alleen maar om veilig spelen op het schoolplein?” Van collega’s krijgt hij te horen: ‘Maar als ik het erover ga hebben, dan ben ik bang dat ouders hun kind op een andere school zullen onderbrengen. En dan kunnen we de veiligheid van het kind niet meer garanderen.’ “Maar dat is klinkklare onzin! Mijn ervaring is: juist doordat je het bespreekbaar maakt, maak je de drempel voor ouders lager en praten ze er zelf ook makkelijker over. Dat zien mijn collega’s nu ook steeds meer in.”
Team Kim is op de Sterrenschool actief aan de slag gegaan met de kinderen en leerkrachten door kindermishandeling bespreekbaar te maken en hen zelf mee te laten denken over oplossingen. Ook de ouders werden betrokken in een presentatie door de kinderen. Het resultaat was zelfs op het Jeugdjournaal te zien! Ernst: “We hebben de kinderen ambassadeur gemaakt. De kinderen van groep 7 en 8 hebben informatieboekjes gemaakt, die ze hebben uitgedeeld in de andere klassen met de boodschap: als je ermee te maken hebt, dan kun je hier lezen wat je dan kunt doen. Mijn tip voor scholen die ook met dit thema aan de slag willen gaan, is: maak de kinderen mede-eigenaar van dit onderwerp. Dat werkt enorm goed. Overwin als school je angst om taboes te doorbreken. Durf out of the box te denken.”
Sharena, psycholoog en Romana, GZ-psycholoog en psychotraumatherapeut
"Ik vind het heel belangrijk dat de gepaste hulp op tijd geboden wordt. Niet eerst aanmodderen maar beginnen bij een goede verklarende analyse en dan met het gezin bepalen welke behandeling en hulp nodig is.”
Sharena is psycholoog bij Accare in Almere. Ze werkt als behandelaar in het gezinstrauma-team en heeft zich aangesloten bij Drakentemmers, het Expertiseplatform Trauma en Gehechtheid na huiselijk geweld en kindermishandeling. Drakentemmers is in Flevoland en Noord-Holland als pilot binnen Geweld hoort nergens thuis ontwikkeld en is inmiddels een landelijk platform. “Wij bieden behandeling voor kinderen/jongeren en hun gezin waarbij sprake is van trauma en gehechtheidsproblematiek, dat is ontstaan binnen de relatie met een ander, zoals huiselijk geweld, kindermishandeling of misbruik.” Ook haar collega Romana is actief binnen Drakentemmers en werkt bij Accare als GZ-psycholoog (Kinderen en Jeugd) en psychotraumatherapeut. “Het leed dat wordt aangericht door kindermishandeling is onvoorstelbaar groot en de klachten die kinderen en jongeren (maar ook hun ouders) daardoor ontwikkelen worden te vaak verkeerd geïnterpreteerd. Ik zet mij in om deze kinderen weer plezier in het leven te laten ervaren; er zijn hele goede behandelingen om klachten te verminderen.”
Romana geeft voornamelijk traumabehandeling, onder meer bij slachtoffers van huiselijk geweld. En ze is regiebehandelaar bij het behandelprogramma KINGS. Bij KINGS worden gezinnen kortdurend intensief behandeld als zij als gezin interpersoonlijk trauma hebben meegemaakt. Een van de behandelingen is in ambulante vorm. Hierbij behandelen ze zowel de ouders als kind(eren) en zetten ze met gezinsbehandeling in op het vergroten van sensitief en responsief ouderschap.
Het Expertiseplatform Drakentemmers vergroot de aandacht voor deze problemen, de impact die het heeft op iemands leven en de maatschappelijke gevolgen. Ook biedt Drakentemmers trainingen voor behandelaren om hun kennis en expertise verder te verdiepen rondom huiselijk geweld en kindermishandeling. Sharena en Romana hebben al veel trainingen gevolgd. Sinds dit jaar is er ook een speciale leerlijn voor andere professionals in het sociaal en veiligheidsdomein om hun traumasensitiviteit te vergroten en de samenwerking met behandelaren te verbeteren. Sharena: “Het doorbreken van patronen is van groot belang voor de gezondheid van toekomstige generaties. Daarom moeten er meer behandelaren komen die gepaste behandeling in kunnen zetten, waar nodig en op tijd.”
Voor Romana is samenwerking met andere professionals op grote schaal het belangrijkst. “Om huiselijk geweld te stoppen en de veiligheid voor gezinnen te vergroten moeten professionals elkaar kunnen vinden. Voor het delen van kennis, voor een vast team rond een gezin en om hulp goed, veilig en effectief in te zetten. Binnen Drakentemmers kan ik andere behandelaren vinden die met hetzelfde bezig zijn en dat is heel waardevol.”
“We streven continu naar behandeling op maat”, zegt Sharena. “We kijken goed naar: wie zijn deze ouders en kinderen? Wat is nodig en passend? En we nemen verwijzers goed mee in wat we doen, door psycho-educatie en door ze te laten aansluiten bij evaluaties. Zo breidt de kennis over trauma en behandeling zich uit in het jeugdzorgdomein. Wat beter kan, is de samenwerking met de volwassen GGZ. Er is een duidelijk schot tussen kind en jeugd en volwassenzorg terwijl het hier meer om gezinszorg zou moeten gaan.”
“Trauma, voornamelijk huiselijk geweld en kindermishandeling, komt veel vaker voor dan men zich kan voorstellen”, zegt Romana. “Een groot deel van die gezinnen en/of kinderen krijgt geen hulp of (nog) niet de juiste hulp omdat het vaak een onzichtbare groep is. Het zichtbaar maken, bespreekbaar maken en beter signaleren zou ik graag verbeterd zien. En meer effectieve hulp door gespecialiseerde hulpverleners. Want er zijn tekorten in heel Nederland; de wachtlijsten lopen op.”
Ellen, zorgcoördinator mensenhandel Flevoland
Mensenhandel speelt zich voornamelijk uit het zicht af. Maar, het gebeurt niet alleen ver weg, het gebeurt ook gewoon heel dichtbij, soms recht onder je neus. Jongeren en kwetsbare volwassenen zijn door de grenzeloosheid van social media nog makkelijker in een fuik te lokken. We willen ze graag behoeden door mensenhandel zichtbaarder te maken.
Mensenhandel is een van de speerpunten van het programma Geweld hoort nergens thuis. Ellen, zorgcoördinator mensenhandel bij Blijf Groep, is iedere dag bezig met het creëren van bewustwording rondom mensenhandel, want “als je eenmaal weet wat het is, ga je het ook zien.”
Sinds juli 2021 werkt Ellen bij de Blijf Groep. Ze noemt het een uitdagende baan: “Mensenhandel of uitbuiting is complexe materie. Het is onzichtbaar omdat veel mensen niet weten wat uitbuiting precies is. Dus ouders, leraren, hulpverleners, buren zien soms vreemde dingen, maar kunnen het niet goed duiden.
Het is ook onzichtbaar omdat slachtoffers veelal niet om hulp vragen. In het begin voelen ze zich namelijk vaak geen slachtoffer. Ze zijn verliefd of willen ergens graag bij horen of ze hebben echt geld nodig en doen dan dingen die over hun grenzen gaan. Als ze dan niet meer willen of willen stoppen, dan komt de dwang naar voren. Dan worden ze gemanipuleerd of wordt er gedreigd met geweld of met het online zetten van bijvoorbeeld seksfilmpjes. De slachtoffers realiseren zich dan pas vaak dat ze echt klem zitten.
Mensenhandel gaat niet alleen over seksuele uitbuiting, maar ook over arbeidsuitbuiting en criminele uitbuiting. Dit laatste is waar nu veel aandacht voor is. Bij criminele uitbuiting worden mensen gepusht en gemanipuleerd of gedwongen om strafbare feiten te plegen. Dan moet je denken aan dingen als verdachte pakketjes wegbrengen, drugs dealen of je bankrekening beschikbaar stellen zodat het gebruikt kan worden om gestolen geld door te sluizen of om bijvoorbeeld te pinnen met een gestolen bankpas. Het gebeurt allemaal, ook in Nederland en ook in Flevoland. Slachtoffers zijn soms kwetsbare volwassenen, maar de meeste slachtoffers van criminele en seksuele uitbuiting zijn onder de 23. Soms zijn het zelfs kinderen uit groep 8.
“Ik wil graag de zichtbaarheid van mensenhandel vergroten, zodat we sneller kunnen signaleren en sneller kunnen optreden. Een van de manieren is door bij veel organisaties, gemeentes, scholen te vertellen over het onderwerp. Ik laat zien wat er nu speelt, wat de signalen zijn en kijk samen met organisaties wat ik voor hen kan betekenen.”
In de afgelopen 1,5 jaar heeft Ellen veel mooie vooruitgangen meegemaakt. Zo was er een symposium waar grote organisaties, waaronder Gemeente Almere, de intentieverklaring tekenden om samen mensenhandel aan te pakken. “Het is mooi om te zien dat organisaties in Flevoland samen willen optrekken en mensenhandel tot prioriteit maken. En wat ook mooi is, is dat het bewustzijn ook echt groeit. Ten opzichte van vorig jaar zijn de meldingen ongeveer verdubbeld. Dit betekent niet dat het nu vaker voorkomt, maar wel dat er meer gesignaleerd wordt en dat ik beter gevonden word.”
“Ik wil nog eens benadrukken dat mensenhandel dichterbij is dan je denkt. Je kan snel de regie kwijtraken als je erin wordt gezogen. Dus word je zelf uitgebuit of heb je vermoedens dat iemand anders in een uitbuitingssituatie zit? Mail naar mensenhandel.flevoland@blijfgroep.nl.
Wilma, gezinsondersteuner Opvoeden & opgroeien en Miranda, inhoudelijk procesbegeleider Stop Huiselijk Geweld.nu
“Wij maken graag het verschil, dat is onze passie. Samen kom je verder. We hebben gewerkt met de Top 3 methodiek binnen het project ‘Op tijd erbij in de wijk’. Dat is met gezinnen, je werkt samen aan duurzame veiligheid en staat hierdoor niet boven ouders.”
Wilma is gezinsondersteuner (Nanny) Opvoeden & Opgroeien vanuit welzijnsorganisatie Carrefour in Noordoostpolder. “Ik kom in gezinnen waarbij ouders opvoedspanning ervaren. Ik sluit kort aan, ben nabij en help ouders verder op weg, door praktische ondersteuning en videohometraining.”
Miranda is inhoudelijk procesbegeleider Stop Huiselijk Geweld.nu, onderdeel van de Zorggroep Oude en Nieuwe Land in Noordoostpolder en op Urk. Ze heeft als maatschappelijk werker regie op de ontstane onveilige situaties en maakt samen met alle betrokkenen concrete en duidelijke veiligheidsafspraken middels het format van de top 3-methodiek.
“Op tijd erbij in de wijk” is een nieuwe aanpak die is ontwikkeld binnen Geweld hoort nergens thuis om huiselijk geweld en kindermishandeling te stoppen. Specialisten van de Blijf Groep of Zorggroep Oude en Nieuwe Land trekken samen op met maatschappelijk werkers in de wijkteams, jeugdzorg, welzijnsorganisaties, medewerkers van de gemeente en Veilig Thuis. Zij bieden in duo’s of trio’s hulp aan gezinnen waarbinnen onveiligheid speelt. Het motto hierbij is ‘Eerst samenwerken voor veiligheid, dan samenwerken voor risicogestuurde zorg’, ook wel de Top 3 methodiek genoemd. In Flevoland wordt deze nieuwe aanpak al uitgevoerd in Almere, Lelystad, Noordoostpolder en op Urk. De aanpak is succesvol en leidt tot aanzienlijk minder hermeldingen van geweld bij Veilig Thuis.
Wilma en Miranda leggen uit waarom het werkt: “Wij zijn getraind en hebben de afgelopen twee jaar samen problemen opgepakt volgens de Top 3 methodiek in gezinnen waarbij er sprake was van onveiligheid. Wij hebben dit als positief ervaren. Er zijn korte lijnen, je behoudt je eigen rol en regie. Het gaat om de inzet op eigen kwaliteiten, het is intensief, maar je hebt een gedeelde verantwoordelijkheid. Ieder heeft zijn specialisme en we leren ook veel van elkaar. In de Noordoostpolder hebben we een trio gevormd tussen Carrefour, Gemeente NOP (klantmanager) en Zorggroep Oude en Nieuwe Land. Samen gaan we erop af.”
“We hebben in een aantal gevallen de onveiligheid op een duurzame manier weten te stoppen, waarbij we naast ouders zijn blijven staan. We ervaren geen gesteggel over wie verantwoordelijk is, of dat wel iemands taak is; we doen het samen en denken out of de box. Dit heeft ertoe geleid dat er niet of nauwelijks nieuwe meldingen van geweld bij Veilig Thuis zijn gedaan gedurende de trajecten die wij samen met ouders hebben opgepakt. Dat is een resultaat waar we heel trots op zijn!”
Bij het maken van een plan om onveiligheid te stoppen en te voorkomen zijn de lijnen kort en weten ze dit in een korte tijd te bereiken. “Maar dan moeten we wachten op passende hulp. Vaak zijn er lange wachtlijsten - vooral in de GGZ of bij zorgaanbieders - waardoor het gezin niet geholpen wordt. De voortgang stagneert en er kan toch weer onveiligheid ontstaan. Hoe kort de lijnen ook zijn; door bepaalde processen binnen het aanvragen en/of starten van hulp stagneert het proces. Het aanpakken van de wachtlijsten moet echt een prioriteit zijn de komende tijd!”
Sabine, outreachend maatschappelijk werker De Schoor
“Veel vrouwen die de vrouwenopvang verlaten vallen weer terug in hun oude, gewelddadige relaties. Deze groep is kwetsbaar en vaak getraumatiseerd. Daarom is het zo belangrijk om vinger aan de pols te houden. We laten nu de zorg bij uitstromers veel beter aansluiten.”
In Almere is de uitstroom van cliënten uit het Oranje Huis, de vrouwenopvang van Blijf Groep, over het algemeen behoorlijk hoog. “Er is voldoende nazorg beschikbaar, maar de brug tussen de opvang en zorg vanuit de wijkteams is soms nog veel te wankel”, zegt Sabine van De Schoor. “Een paar jaar geleden startten we vanuit Geweld hoort nergens thuis het project ‘Blijf veilig na opvang’. Samen met een aantal organisaties en gemeenten keken we hoe we die brug konden slaan.”
Die brug werd ingevuld door outreachend maatschappelijk werk. Dat doet Sabine nu. “Outreachend wil zeggen dat we proactief de inwoner bezoeken om te kijken of ondersteuning wenselijk is. Veel cliënten weten zelf niet hoe ze een hulpvraag kunnen formuleren of beseffen niet dat zorg fijn kan zijn Vanuit het outreachend werk steunen we de inwoner onvoorwaardelijk en langdurig, zodat we uitval kunnen voorkomen. Wij zijn er om die signalen op tijd op te vangen.”
Zodra een cliënt van Blijf Groep urgentie krijgt voor een woning in Almere en er een woning gevonden is, komen de outreachend maatschappelijk werkers naar Blijf Groep om kennis te maken met de cliënt. “We komen altijd met z’n tweeën. Het contact met de cliënt moet gebaseerd zijn op veiligheid en vertrouwen. Mocht een van ons er toch niet zijn, dan is de ander er altijd.”
“Een paar weken na de eerste ontmoeting gaan we op huisbezoek. Samen met de collega van de Blijf Groep en de cliënt stellen we hulpvragen op. Die hulpvragen zetten we door aan het wijkteam. We zijn aanwezig bij het gesprek met het wijkteam en zorgen voor een brugfunctie, zodat we de juiste ondersteuning kunnen aanbieden. Het outreachend werk richt zich op de langdurige monitoring en blijft betrokken.”
“De extra werkzaamheden vanuit het project Blijf veilig na opvang heb ik volledig in mijn werk bij De Schoor kunnen opnemen. De werkzaamheden zijn nu helemaal in mijn functie geborgd. Door de pandemie en de huizencrisis zijn er op dit moment een stuk minder uitstromers uit de vrouwenopvang, maar we verwachten dat dit aantal weer groter wordt. Het is dus extra belangrijk voor gemeenten en organisaties om aandacht te blijven schenken aan deze vorm van nazorg.”
Mariëlle, beleidsadviseur Jeugd & Gezin
Een van de actielijnen van Geweld hoort nergens thuis is aandacht voor specifieke groepen, waaronder kinderen in kwetsbare opvoedsituaties en complexe scheidingen of ‘vechtscheidingen’. Daarbij maken ouders veel ruzie en vergeten het geluk van hun kinderen. “Het is een vorm van kindermishandeling. Geestelijk geweld en emotionele verwaarlozing kunnen immers net zo schadelijk zijn voor kinderen als lichamelijk geweld. 70% van de cases over huiselijk geweld gaat over relatieproblemen en scheiden.”
Mariëlle is beleidsadviseur Jeugd & Gezin. Zij zet vooral in op preventie, het voorkomen van (terugkerende) problemen in gezinnen door een vroegtijdige aanpak. Ze is zelf ook ervaringsdeskundige: “Geen complexe scheiding gelukkig. Maar ik weet wat de informatiebehoefte van ouders is en door welk rouwproces je gaat.”
Ze heeft zich beziggehouden met een website waar inwoners antwoorden kunnen vinden op vragen over relatieproblemen of bij scheiden. “Je kunt daar informatie vinden over hoe je je relatie kan verbeteren. En er is een stappenplan voor als er besloten is uit elkaar te gaan, met tips van inwoners en professionals, verwijzingen naar de juiste hulporganisaties en gratis aanbod voor kind en ouders.”
“Alles is erop gericht om de eigen kracht van de inwoners te versterken. We hopen zo te voorkomen dat een scheiding gaat escaleren.” Er is nu een proeftuin gestart, waarbij Wijkteam, JGZ Almere en de Wetswinkel Almere nauw samenwerken om eventuele nadelige gevolgen van een scheiding/uit elkaar gaan te beperken en communicatie tussen de scheidende partijen te herstellen om mogelijke escalatie te voorkomen.
Het kan beter: “Nog niet alle organisaties weten wat het aanbod is en wie wat doet. Samenwerking tussen hulp voor volwassenen en jeugdhulp is ook niet optimaal. Ouders die uit elkaar gaan en hulp nodig hebben, vallen onder volwassenproblematiek. In de praktijk komt het vaak voor dat kinderen een ontwikkelingsprobleem laten zien; hiervoor wordt jeugdhulp ingezet om zowel het kind als ouders te begeleiden. We willen graag dat ouders zelf (tijdig) hulp zoeken voor hun problemen, waardoor ontwikkelingsproblemen bij kinderen kan worden voorkomen en mogelijke schade wordt verminderd.”
“Er zijn regionale afspraken gemaakt over uniforme doorverwijzing naar jeugdhulp door de rechtbank. Ik heb bijgedragen aan de implementatie van deze afspraken namens de gemeente Almere. Die zijn in oktober geëvalueerd. Binnenkort gaan we samen met de gemeenten, partners en de rechtbank aan de slag om het proces waar nodig te verbeteren.” Haar werk gaat dus door. “Mijn focus ligt op preventieve inzet. Onze partners zijn ontzettend gemotiveerd om complexe scheidingen op te lossen. Ons doel is dat alle kinderen gezond en veilig kunnen opgroeien.”
Meer informatie: relatie-scheiding.almere.nl
Voor vragen, advies en hulp kun je terecht bij verschillende organisaties. Kijk op Wat kun je doen.
