Het afwegingskader is een instrument (handvat) om bij te dragen aan verantwoorde gemeentelijke keuzes en het creëren van draagvlak in de programmering van maatschappelijke voorzieningen op het snijvlak van wonen en zorg in Almere. Voorbeelden zijn woonzorg voorzieningen voor mensen met een handicap, ouderen, ex dak- en thuislozen.
Het college van Almere heeft in de periode 2020- 2022 de opgave ‘wonen en zorg’ benoemd als doorbraakdossier. Een van de ambities is om de ontwikkeling van maatschappelijke voorzieningen (waaronder kleinschalige initiatieven) op het snijvlak van wonen en zorg te versnellen.
Almere is op de tekentafel bedacht. En in het stadhuis en bij partners blijft de behoefte naar nieuwe masterplannen voor de toekomstige stad groot. Inzicht over de vraag naar maatschappelijke voorzieningen op het snijvlak van wonen en zorg is echter niet in beton gegoten. Ook de woonzorg-behoefte van de verschillende doelgroepen zal steeds weer veranderen, afhankelijk van de samenstelling van de bevolking, afspraken in regionaal verband en landelijke wetswijzigingen die raken aan de brede ambulantiseringsopgave. Daarom is het belangrijk periodiek in de gaten te houden wat de woon-zorg behoefte is van Almere.
Het afwegingskader heeft als doel om de juiste afwegingen te maken bij het programmeren van wonen en zorg. Het kader wil voorzien in criteria (deelonderwerpen) die zoveel als mogelijk objectiveerbaar en transparant zijn. Criteria die voortkomen uit gemeentelijk beleid met betrekking tot onder meer doelgroep, soort voorziening, wenselijkheid, veiligheid en wetgeving (zoals bestemmingsplan en vergunningen) en zijn vastgesteld door college en raad. Het afwegingskader is daarnaast een instrument om draagvlak in de stad te creëren. Het maakt op transparante wijze helder welke afwegingen de gemeente maakt, met welke belangen rekening gehouden kan worden op basis van zowel gemeentelijk beleid en ervaring.
Dit afwegingskader kan gebruikt worden als handvat om beter het ambtelijk gesprek te voeren in de verschillende fases van ontwikkeling van een woonzorg initiatief (verkenning, locatie-onderzoek, besluitvorming en realisatie). Met als doel om voldoende onderbouwde keuzes te adviseren die zo evenwichtig mogelijk rekening houden met de behoeften en belangen van bewoners in het algemeen, de gebruikers (cliënten) en de aanbieders. Het afwegingskader biedt geen garantie dat iedereen het eens is met elkaar. Het kader kan wel houvast bieden in een veelal ingewikkelde afweging van niet zelden tegenstrijdige belangen.
Dit afwegingskader staat niet op zichzelf. De ontwikkeling van voorzieningen wonen en zorg dient het algemeen belang van alle inwoners van Almere. Iedereen wil dat de stad mogelijkheden biedt voor vormen van wonen met zorg, zodat ook inwoners die dat nodig hebben prettig en zo zelfstandig mogelijk en met de juiste zorg kunnen wonen en leven.
Momenteel wordt er aan verschillende projecten/instrumenten gewerkt die als doel hebben om in de toekomst betere keuzes te kunnen maken bij de verdere sociale en stedelijke ontwikkeling van de stad. Zoals:
De gemeente bepaalt op grond van haar beleid, bijvoorbeeld woonvisie, sociaal beleid, veiligheidsbeleid, de wenselijkheid en/of noodzakelijkheid van de ontwikkeling van maatschappelijke voorzieningen. De vertaling van het beleid naar een keuze voor en realisatie van maatschappelijke voorzieningen wordt uitgevoerd door middel van het programmeren van de voorzieningen. De gemeente doet dit voor haar eigen vastgoed, dat is vastgelegd in het Meerjaren Perspectief Vastgoed Almere 2019 – 2022.
De groei van de stad leidt ertoe dat de behoefte aan nieuwe maatschappelijke voorzieningen toeneemt. We spreken hierbij niet van gemeentelijk vastgoed. Het gaat om maatschappelijke voorzieningen in eigendom van zorgaanbieders, woningcorporaties, Justitie, ontwikkelaars, makelaars en anderen. Omdat een directe sturing van de gemeente op het vastgoed ontbreekt is een ander instrumentarium noodzakelijk om op een transparante wijze tot de juiste keuzes te komen. Dit is de aanleiding om te komen tot een programmering van maatschappelijke voorzieningen op het snijvlak van wonen en zorg, die niet in eigendom zijn van de gemeente.
Om welke maatschappelijke voorzieningen gaat het? In verschillende sectoren worden maatschappelijke voorzieningen gerealiseerd: Geclusterde of gemengde woon-zorg voorzieningen voor verschillende van onderstaande doelgroepen zoals bijvoorbeeld:
De grootte van een maatschappelijke voorziening kan heel verschillend zijn en ook meerdere functies uitvoeren. Woonzorgcentra voor ouderen kunnen zowel kleinschalige woonzorg eenheden als een verpleeghuis onderdak bieden. Begeleide woonprojecten voor ex gedetineerden kunnen gehuisvest 3 zijn in enkele woningen, die niet per se naast elkaar staan. Het gemeenschappelijke kenmerk is dat er maatschappelijke functies in de huisvesting worden gerealiseerd. De verschijningsvorm van de soort en omvang van de huisvesting kan niet op voorhand afgebakend worden.
Een goed participatie- en communicatie traject is essentieel bij het ontwikkelen van maatschappelijke voorzieningen. Aanpak van de participatie en communicatie is conform de participatienota Almere en conform de participatie aanpak bij gebiedsontwikkeling (informeren, consulteren, meebepalen).
In geval de gemeente op grond van een beleidskeuze een voorziening wil realiseren, is zij samen met de betrokken partijen verantwoordelijk voor het participatieplan en communicatieplan. De gebiedsmanager en de afdeling gebiedsontwikkeling hebben een belangrijke rol in het bepalen van een goede aanpak en het bepalen welke trede van de participatielader mogelijk is. Dit is ook afhankelijk van of de voorziening wel/niet in een eerder vastgesteld ontwikkelingsplan, bestemmingsplan of gebiedsvisie past.
Een wijk kan geconsulteerd worden of meebepalen over onderwerpen waaronder:
In het geval een initiatiefnemer zich heeft gemeld bij de gemeente (bijvoorbeeld de ontwikkeling van een geclusterde woon-zorg voorziening), zal de initiatiefnemer ook verantwoordelijk zijn voor het participatie- en communicatieproces. De initiatiefnemer zal daarop de gemeente2 om advies/ondersteuning vragen bij het participatie- en communicatie traject.
In de meeste gevallen zal de gemeente een besluit moeten nemen, bijvoorbeeld over de locatie, de verkoop van grond, vergunningverlening. In de stadsdelen van Almere landen uiteenlopende initiatieven. De ervaring en kennis die wordt opgedaan kan worden benut om een integrale afweging te kunnen maken waar een initiatief kan worden ingepast. In de wetenschap dat elke nieuwe maatschappelijke voorziening ook om maatwerk vraagt.
De afweging vindt plaats in het spanningsveld van algemeen (gemeente) belang, het belang van bewoners van een wijk, het belang van toekomstige bewoners of cliënten van een voorziening, en het belang van de maatschappelijke voorziening zelf.
De onderstaande criteria (deelonderwerpen) worden gebruikt als handvat in de totstandkoming van het ambtelijk advies over de ontwikkeling van een voorziening. We hebben gekozen voor criteria die vanuit divers beleid en wetgeving, onze kennis en praktijkervaring van belang zijn om te bespreken per initiatief. Denk hierbij aan ruimtelijke ordening, veiligheid, zorg, maar ook signalen van gebiedsregisseurs. Deze set van criteria is niet limitatief. Dat neemt niet weg dat bijvoorbeeld een zorgaanbieder of een ouderinitiatief ook andere onderwerpen belangrijk kan vinden. Per criterium (deelonderwerp) zijn vragen toegevoegd, deze zijn niet uitputtend. Elke voorziening is weer anders, daarom zullen de criteria met de bijbehorende vragen niet voor elk initiatief van toepassing zijn. De afwegingscriteria vormen geen afvinklijstje. De praktijk van het realiseren van woonzorg initiatieven is te complex en niet te vangen in afvinklijstjes. 2 De projectgroep wonen en zorg, de gebiedsmanager, gebiedsontwikkeling 4 1.
Het afwegingskader heeft geen wettelijke, juridische status met betrekking tot het traject rond de wet en regelgeving voor bestemmingsplannen, vergunning en handhaving, noch in de omgevingswet. Het afwegingskader is een instrument om meer gestructureerd en meer transparant de keuzes inzichtelijk te maken die rond de ontwikkeling van woonzorginitiatieven in de gemeente worden gemaakt.
Het afwegingskader zorgt voor een beter gestandaardiseerde werkwijze (ambtelijke toets) dan tot nu toe het geval is in het keuzeproces van woonzorgvoorzieningen. Interne afdelingen kunnen hierdoor 6 gemakkelijker met elkaar het gesprek voeren over de te nemen en te adviseren keuzes aan college en raad.
Het afwegingskader kan op verschillende momenten in de (her)ontwikkeling van bestaande of nieuwe gebieden worden ingezet. In de bestaande stad kan het nodig zijn om in een herontwikkelingsgebied ook na te denken over de wijziging of komst van woonzorginitiatieven. Dan kan aan de voorkant van de herontwikkeling het afwegingskader ondersteunen op het moment dat zorgaanbieders/initiatiefnemers in beeld komen.
In de ontwikkeling van nieuwe uitleggebieden zoals Poort, Nobelhorst en Pampus kan het afwegingskader (net zoals in de herontwikkeling van bestaande gebieden) ondersteunen op het moment dat zorgaanbieders/initiatiefnemers in beeld komen.
De woon-zorg programmering en de stedelijke woningbouwprogrammering zal op hoofdlijnen duidelijkheid moeten geven over de planning van de woonzorgvoorzieningen in de gemeente. De programmering is mede afhankelijk van de bestemmingsplannen, omgevingsvisie etc., die wettelijk leidend zijn. Alsmede het grondbeleid en ander vigerend gemeentelijk beleid.
In de uitvoering van de programmering heeft het afwegingskader de functie om de woonzorginitiatieven af te wegen tegen de programmering en de afwegingscriteria (de deelonderwerpen). Vervolgens kan op basis daarvan een advies gegeven worden over waar een voorziening kan worden ontwikkeld.
Er zijn drie routes voor besluitvorming:
